In het jaar 1506:
De belegering van Groningen is een jaar aan de gang en de voorraden zijn op. Groningen haalt Graaf Edzard binnen en niet de Hertog van Saksen.

De belegering van Groningen

Nadat de Groningers een heel jaar belegerd waren, werden de burgers in de stad erg angstig vanwege een tekort aan levensmiddelen. De stad was overvol met burgers en ingehuurde soldaten. Omdat de voorraden steeds afnamen en er niets bij kwam, was het onvermijdelijk dat ze uiteindelijk op zouden raken.

Na Pasen kwam de raad van Groningen bijeen in het stadhuis om met de gilden en de gemeenschap te bespreken wat te doen, aangezien de bisschop en de Stichtse steden hen in de steek hadden gelaten zonder hoop op ontzet. De voedselvoorraad was op, waardoor ze de stad niet langer konden verdedigen.

De wrede heer Vytt van Aduard

In die tijd was er in Aduard een ridder uit Meissen, genaamd Heer Vytt, die de leiding had over Aduard. Hij leidde het beleg van Groningen namens de Hertog van Saksen, naast de Graaf van Emden, die destijds in de Dam verbleef en met onmin van Heer Vytt was weggegaan.

Heer Vytt stond bekend als een wrede, hoogmoedige en sterke man die veel wreedheden beging tegen de burgers van Groningen die hij gevangen nam.

Toen de raad van Groningen, samen met de gilden en burgers, vergaderd was in het stadhuis en besloot unaniem Heer Vytt uit te nodigen en hem de controle over de stad aan te bieden namens de Hertog van Saksen, en de Hertog van Saksen als hun eeuwige heer te erkennen, werden er afgevaardigden gekozen om direct naar Aduard te gaan en Heer Vytt te halen.

Maar net toen de afgevaardigden het stadhuis verlieten en alles voor hun reis klaar was, kwamen er twee burgers uit Groningen, een man en een vrouw die uit Aduard kwamen en gevangen waren genomen, naar de markt voor het stadhuis waar de hele stad bijeen was. Omdat ze arm waren, had Vytt hun neuzen en oren afgesneden en hen zo terug naar Groningen gestuurd.

Toen deze twee mensen zich lieten zien en klaagden over de grote ellende en vernedering die hen was aangedaan door de onderheren van de Hertog van Saksen, ontstond er onder de burgers geschreeuw en gemor. Ze riepen dat ze liever de stad Groningen in brand zouden steken dan zulke wrede tirannen binnen te halen als hun heren.

Daarom werden de afgevaardigden die Heer Vytt moesten halen teruggeroepen, en leden zij nog enkele dagen in hun armoede. De armoede in de stad was zo groot dat gewone burgers algenbrood aten.

De overgave aan Graaf Edzard van over Ems

In de stad Groningen hoorden de inwoners over de spanningen tussen Graaf Edzard van over Ems en Heer Vytt, samen met andere adellijke heren die voor Groningen gelegerd waren. De Graaf bevond zich alleen met zijn troepen in de Dam.

Daarop stuurden de Groningers in het geheim brieven en boodschappers naar de Graaf om zijn welwillendheid te peilen. Ze boden aan de stad aan hem en zijn erfgenamen over te dragen, vragend of hij bereid was de stad te accepteren onder bepaalde voorwaarden, inclusief de beloofde privileges en vrijheden.

De Graaf reageerde positief en toonde zich welwillend tegenover de Groningers, waarbij hij beloofde alles te geven wat zij wensten. Dit leidde ertoe dat de Groningers besloten Graaf Edzard officieel binnen te halen als hun wettige heer. Ze stuurden afgezanten met volledige bevoegdheid om de stad formeel aan hem over te dragen en met hem te onderhandelen over specifieke artikelen en vrijheden.

De beloftes van de graaf aan Groningen

De Graaf beloofde de stad en haar burgers te behouden met dezelfde vrijheden die ze hadden toen ze hem binnenhaalden. Hij beloofde ook dat hij de Saksische onderheren en soldaten, die elders voor Groningen gelegerd waren, niet de stad zou binnenlaten.

In plaats daarvan zou hij komen met zijn eigen troepen of huurlingen, zo sterk als hij wilde. Verder verzekerde hij dat hij de stad Groningen nooit aan de Hertog van Saksen zou overleveren. De Groningers stemden ermee in dat hij een burcht of vesting in Groningen mocht bouwen, zo groot en sterk als hij wilde.

Toen de afgezanten terugkeerden en verslag deden van hun overeenkomst met de Graaf, riepen de burgers unaniem dat zij de Graaf als hun heer wilden accepteren. Ze schaften meteen alle belastingen en accijnzen binnen de stad af want de graaf had beloofd om de stad te laten zoals hij haar aantrof. Hij zou dus een stad zonder belastingen aantreffen.

Graaf Edzard neemt Groningen over

In mei 1506 reisde Graaf Edzard van over Ems vanuit de Dam naar Groningen met 1.000 man. De Groningers ontmoetten hem buiten de stad bij Hogerbrugge en ontvingen hem met grote eer, haalden hem op met kruis en vlag en begeleidden hem naar de Poortpoort in de stad. Ze gingen samen naar de Sint-Maartenskerk, waar de Groningers hem trouw zwoeren en hem als hun heer huldigden.

De Graaf accepteerde de huldiging en de stad namens het Heilige Roomse Rijk en beloofde een goede heer te zijn, hen nooit aan de Hertog van Saksen over te leveren, en al hun privileges en vrijheden te behouden zoals ze waren toen hij de stad overnam.

Graaf Edzard bestendigd zijn gezag in Groningen

Dit toont de onvoorspelbaarheid van het lot aan. De Groningers hadden nooit een fellere en wreedere vijand dan Graaf Edzard, zoals hij bewees toen hij voor de Dam en meerdere keren voor Groningen lag. En toch, de persoon die ze met Pasen zo vervloekten en vervloekten, haalden ze met kruisen en vlaggen binnen als hun heer op de dag in mei erna. Er was grote vreugde en blijdschap in Groningen omdat ze ernstig in nood waren geweest, en ze zagen de Graaf als hun redder. Kinderen zongen op straat dat heer Vytt Groningen had verlaten.

Zodra de Graaf in Groningen was gehuldigd, begon hij met de bouw van een sterke burcht aan de zuidoostelijke zijde bij de Herenpoort binnen de vestingwerken van de stad, compleet met grachten, dikke muren, sterke poorten, en torens.

De keuze van Groningen tegen de Hertog van Saksen

Dit toont ook aan hoeveel kwaad wrede onderheren of dienaren kunnen doen aan goede edele heren. Als de Vorst van Saksen zelf voor Groningen was geweest, hadden de burgers hem mogelijk met triomf binnengehaald vanwege sommige pro-Saksische burgemeesters en rijke burgers binnen de stad.

Ondanks pogingen om de Hertog van Saksen als heer over Groningen te krijgen, stonden de gilden sterk en verstandig tegenover deze pogingen.

Zelfs nadat de Graaf de controle had, waren er nog velen in Groningen die liever de Hertog van Saksen als heer hadden gezien, vanwege oude haat tegen de Graaf en omdat de Vorst van Saksen edeler van bloed en van grotere faam was. Maar tegen de wil van God kan geen raad of slimheid op.

De kroniek van Worp van Thabor

Deze tekst is gebaseerd op het vijfde boek van monnik, kroniekschrijver en tijdgenoot Worp van Thabor. Het boek beslaat de geschiedenis van Friesland van 1499 tot 1523.

Dit is de periode onder het bewind van de Saksische Hertogen en daarna het conflict tussen een groot deel van Friesland, Gelre en de keizer Karel V van Spanje.

Het boek van Worp van Thabor (in modern Nederlands).