In het jaar 1504:
Er vallen doden en gewonden in een put in Koudum.

Een wonderlijk verhaal in Koudum

Op 22 juli, op de avond voor het feest van Sint Maria Magdalena, deed zich een merkwaardig voorval voor in Coldum (tegenwoordig Koudum).

In de buurt van het huis van Hertman Galis liet een jongeman een emmer in een put vallen. Omdat de put diep was, plaatste hij een ladder in de put en daalde af. Toen hij de bodem van de put bereikte, viel hij van de ladder en stierf onmiddellijk.

Dit incident werd opgemerkt door andere mannen in de nabijheid; aangezien het overdag gebeurde, kwamen zij om hulp te bieden. Een van hen daalde af in de put om de ander te assisteren, maar zodra hij een meter of anderhalf in de put was, viel ook hij van de ladder en bleef ter plekke dood. Vervolgens probeerden een derde en een vierde man hetzelfde, met hetzelfde noodlottige resultaat.

Door dit wonderbaarlijke voorval kwamen zowel mannen als vrouwen uit het dorp bij de put samen, maar niemand durfde meer naar beneden te gaan. Toch waren er twee mannen die het mysterie verder wilden onderzoeken. Elk van hen bond een lang touw om zijn middel, maar toen zij ongeveer acht of negen voet diep waren, vielen ook zij van de ladder. Ze werden echter snel met de touwen omhoog getrokken, waardoor ze bij bewustzijn kwamen en hun leven behielden.

Om het mysterie verder te onderzoeken, lieten ze een hond in de put zakken aan een touw; deze was onmiddellijk dood. Ze lieten ook een lantaarn met een brandende kaars naar beneden in de put, maar de kaars doofde onmiddellijk. De put werd vervolgens afgedekt.

Een soortgelijk incident had zich ook voorgedaan in Haskerdijken. Worp van Tabor heeft hier ook over geschreven.

Een mogelijke verklaring van de redactie

Dit soort incidenten wijst vaak op de aanwezigheid van giftige gassen in de put, zoals koolstofdioxide of methaangas, die zwaarder zijn dan lucht en zich op de bodem van diepe, slecht geventileerde putten kunnen ophopen. Zonder moderne detectie- en veiligheidsuitrusting waren dergelijke gevaren in het verleden niet goed begrepen, wat leidde tot tragische ongevallen zoals beschreven.

De kroniek van Worp van Thabor

Deze tekst is gebaseerd op het vijfde boek van monnik, kroniekschrijver en tijdgenoot Worp van Thabor. Het boek beslaat de geschiedenis van Friesland van 1499 tot 1523.

Dit is de periode onder het bewind van de Saksische Hertogen en daarna het conflict tussen een groot deel van Friesland, Gelre en de keizer Karel V van Spanje.

Het boek van Worp van Thabor (in modern Nederlands).