In de jaren 1513 en 1514:
De situatie met graaf Edzard I wordt gespannen. De graaf wil Groningen niet opgeven aan de hertog van Saksen. Er is een mislukt overleg in het klooster van Aduard. De hertog George van Saksen huurt 5000 soldaten die in Groningen aan het plunderen slaan. De Zwarte Hoop is geboren.

Overleg tussen de Saksische leiders en graaf Edzard I.

Eind november van hetzelfde jaar hebben de regenten van Friesland in het klooster te Aduard een bijeenkomst gehouden over de situatie met de graaf van Emden, Edzard I. De graaf kwam zelf niet, maar stuurde zijn raad. Ze konden het niet eens worden en gingen uiteen met onenigheid.

De raad van de graaf liet weten dat hun heer zich niet langer dan twaalf nachten rustig zou houden, wat om bepaalde redenen waar bleek te zijn, aangezien hij net terug was uit dienst van de koning van Engeland.

Daarom durfde de hertog van Saksen of zijn vertegenwoordigers geen langdurige wapenstilstand met de graaf aan te gaan, uit vrees dat de graaf met een leger naar West-Friesland zou komen en sommige Friezen zich bij hem zouden aansluiten om de Saksen te verdrijven.

De Saksische leiders zagen dat de graaf veel geheime vrienden en aanhangers in Friesland had, vooral uit de Vetkoperspartij, zowel edelen als burgers, vanwege de edelen die in 1512 in Leeuwarden door de Saksen werden berecht vanwege de graaf.

Hoewel de Saksische leiders wisten dat veel Friezen de graaf gunstig gezind waren, deden ze alsof ze van niets wisten om verdere muiterij en rebellie te voorkomen, zonder dit te corrigeren. Om deze en andere redenen wilden de Saksische leiders, die Friesland bestuurden, de wapenstilstand niet verlengen.

Maar in januari 1514 eindigde de wapenstilstand en brak er openlijke oorlog uit tussen hertog George van Saksen en zijn bondgenoten aan de ene kant, en graaf Edzard van Emden en de stad Groningen aan de andere kant. Beide partijen maakten hun kastelen, steden, en forten klaar voor oorlog, zowel te land als te water.

De oorlog breekt uit

In november 1513 begon het te vriezen, en dit duurde zonder onderbreking tot begin februari 1514. Toen hertog George van Saksen geen vriendschappelijke oplossing kon vinden met graaf Edzard van Oost-Friesland en niet geneigd was om de wapenstilstand te verlengen, huurde hij vijfduizend soldaten in.

Deze troepen trokken door het Sticht en de Zevenwouden over het ijs naar Emden en kwamen eerst in Reiderland aan, net toen de wapenstilstand was afgelopen.

Ze pleegden daar roof, brandstichting en doodden velen, waarna ze verder trokken naar Emderland tot aan hertog Hendrik van Brunswijk.

Deze groep huursoldaten werd later bekend als de "Zwarte Hoop".

De voorbereidingen tot de gevechten

Daarna, in het begin van april 1514, rond de vastentijd, kwam hertog George zelf vanuit Meissen (in de buurt van Dresden) naar Groningen, naar Aduard, waar de West-Friezen lagen. De hertog zette zijn troepen in het klooster te Essen (bij Aduard) en maakte dat sterk. Ook had hij met zijn troepen de Werdenbrug aan de Drentse kant sterk bezet, en het huis te Winsum aan het Groningse Diep; hij zorgde ervoor dat de Groningers geen bevoorrading konden krijgen. Ook legde hij een hulk met 10 of twaalf rijnaken vol troepen en geschut buiten voor de sluis buiten op de Eems, zodat de graaf en de Groningers niets vanuit zee konden krijgen.

De graaf van Emden en de Groningers hadden de Dam sterk gemaakt en met soldaten bezet. Ze hadden ook een kerk, genaamd Hogerkerk, versterkt met wallen en grachten, en van daaruit veel schade toegebracht aan de Saksen.

Rond de Aankondiging van Maria (een feestdag op 25 maart) stuurde hertog George duizend soldaten naar Witte Wierum in het klooster en heeft dat bezet; deze soldaten namen het blokhuis in Delfzijl in, dat de graaf daar had ingenomen en was begonnen te bouwen, en met hun troepen bezet.

Uitstel van het overleg met de graaf in Leeuwarden

Op 1 april kwam hertog George zelf aan in Leeuwarden en had hij bevolen om op 7 april alle prelaten, priesters, en edelen naar Leeuwarden te komen.

Toen ze daar aankwamen, werd er geen landdag gehouden, maar werd besloten deze te houden op 20 april, de donderdag na Pasen.

Graaf Edzard valt aan

In de tussentijd was graaf Edzard over de Eems gekomen, had de soldaten in het klooster te Witte Wierum verdreven en verslagen, en vervolgens had hij met geweld het blokhuis in Delfzijl ingenomen, veel mensen gedood en velen gevangengenomen, waaronder drie hoofdlieden: Heronimus Mas, Claes van Olms en nog één. Toen de Saksische soldaten in Essen dit vernamen, durfden zij de graaf niet af te wachten en vluchtten zij gezamenlijk uit het klooster naar Werdenbrug en Aduard.

Toen deze berichten hertog George in Leeuwarden bereikten, schreef hij heel Friesland aan dat de tweede man uit Friesland naar Kollum moest komen om daar te verzamelen, omdat de hertog vreesde dat de graaf met de Groningers het klooster Aduard of een ander van de hertog's legers zou aanvallen.

Maar de graaf trok weer over de Eems terug naar zijn land. Nadat de Friezen een week in Kollum hadden gelegen, kregen ze op Goede Vrijdag, 14 april, toestemming om naar huis te gaan, omdat de hertog zeker wist dat de graaf weer over de Eems naar zijn land was teruggekeerd.

Overleg voor vrede op 10 april 1514

Op 10 april, de maandag na Palmzondag, kwamen in Leeuwarden bij hertog George de raad van de bisschop van Utrecht samen met de raden van de steden, zowel van Oversticht als van Nedersticht, en de raad van Groningen.

Het doel van het overleg was om vrede te sluiten tussen de hertog en de stad Groningen en te komen tot een overeenkomst.

Er werd niets bereikt of afgesloten.

De kroniek van Worp van Thabor

Deze tekst is gebaseerd op het vijfde boek van monnik, kroniekschrijver en tijdgenoot Worp van Thabor. Het boek beslaat de geschiedenis van Friesland van 1499 tot 1523.

Dit is de periode onder het bewind van de Saksische Hertogen en daarna het conflict tussen een groot deel van Friesland, Gelre en de keizer Karel V van Spanje.

Het boek van Worp van Thabor (in modern Nederlands).